عناصر اصلی ساختار شهر

عناصر اصلی ساختار شهر

پس از معرفی معیارهای شناخت ساخت اصلی، در این قسمت به معرفی این اجزا پرداخته می­شود یا به عبارتی اجزا اصلی ساختار شهر کدام اند؟ در یک نوع معرفی عناصر سازمان فضایی در اشکال عناصر پهنه ای، عناصر کانونی، عناصر آستانه­ای و عناصر خطی به صورت زیر دسته بندی شده­اند.

• عناصر پهنه­ای: شامل حوزه­ها

حوزه­ها به بخش هایی از شهر اتلاق می­شوند که به سبب کالبد و یا کارکرد از هویت و تشخص خاص و متمایزی برخوردار باشند. حوزه­ها عمدتاً به صورت پهنه­ای بوده و وجود تمرکز فعالیت در آن­ها از ویژگی­های بارز است. محتوای کار کردی حوزه­ها به یکی از اشکال زیر و یا ترکیبی از آنها می­باشد:

• حوزه­های مسی
• حوزه­های کسب و کار
• حوزه­های ارائه خدمات و کالا
• حوزه­های دارای کارکرد عمومی و نیمه عمومی
• حوزه­های ویژه (حوزه هایی که ارزش طبیعی و تاریخی آنها مقدم بر کارکرد آنها است)

• عناصر کانونی: شامل نشانه ها و گره ها

شانه­ها عناصر بصری هستند که به سبب نمادین بودن به عنوان راهنمای ادراکی موقعیت مکان و یا فضای شهری عمل می­کنند، این عناصر علاوه بر تقویت پیوستگی سازمان فضایی شهر موجب خوانایی و جذابیت فضای شهری نیز می­شوند. نشانه­ها به سه گروه زیر متمایز می­شوند:

• نشانه­های بصری: عناصری که به دلیل پوسته ظاهری و ارتفاع، از فواصل دور قابل رویت بوده و در تعیین موقعیت و شناسایی جهت، تاثیر بسزایی دارند.
• نشانه­های کار کردی: عناصری که با توجه به نوع کارکرد و فعالیتی که در آنها رخ می­دهد، در ذهن فرد ناظر، تصویر مشخص و به یادماندنی ایجاد می­نماید.
• نشانه­های ذهنی: عناصری که بر اساس خاطره­ها در اذهان مانده است.
• گره­ها: گره­ها عناصری هستند که در محل برخورد و اتصال راه­ها، در کانون­های خرید، ایستگاه ها و نقاط تغییر مسیر تشکیل می­شوند و واجد اهمیت به سبب ایجاد فضای فعالیت (میدان­های کانون­ها) می­باشند. این عناصر عموماً به سبب تنوع کارکردی و حضور همزمان شهروندان در آنها از سرزنده­ترین موقعیت­ها محسوب می­شوند.

• عناصر آستانه­ای: (دروازه ها)

دروازه­ها، عناصر آستانه­ای در سازمان فضایی شهرها هستند که در گذشته عناصری از شهر بوده­اند که در امتداد مسیر جاده­ها و راه­های قدیمی ورود به شهر، در لبه خارجی حصار شهرها احداث می­شدند و امکان کنترل و نظارت ارتباط فضاهای درونی شهر با بیرون آن را میسر می­کرده­اند. از مهمترین ویژگی دروازه­ها در گذشته فرم کالبدی آنها بوده که به صورت یک دهانه بزرگ، مفهوم مشخصی از فضای ورودی را با تاکید بر حس مکان القا می­نمود. امروزه با توجه به تغییراتی که در شکل و کارکرد دروازه ایجاد شده، این عناصر مفهوم گذشته خود را از دست داده اند اما امروز به عنوان ورودی­های شهر مفهوم، عملکرد و کالبد متناسب با نیازهای جدید را دارند.

• عناصر خطی: شامل راه­ها، لبه­ها و جداره­ها راه­ها

• راهها به سبب ایجاد دسترسی و برقراری ارتباط ما بین عناصر و اجزاء شهری از مهم­ترین عناصر سازمان فضایی محسوب می­شوند. بسیاری از راه­ها علاوه بر ایفای نقش اصلی خود از فعالیت­های متنوع و جذاب از جمله تجاری، فراغتی و فرهنگی در سطح جداره­های خود برخوردارند.
• لبه­ها: عناصری که بین دو حوزه پیوسته شهر یا بخشی از آن شکاف و پارگی ایجاد کرده­اند و موجب از بین رفتن انسجام فضایی شده­اند. حصار پیرامون مجموعه­های ساختمانی در مقیاس خرد لبه محسوب می­شوند. لبه­ها به دو دسته زیر قابل تمایز­اند: لبه­های مصنوع: این لبه­ها با عبور بزرگراه ها ایجاد گردیده و باعث کاهش کیفیت فضایی در حوزه های به هم پیوسته شهر گردیده­اند. لبه­های طبیعی: این لبه­ها، بر اثر عوامل فرسایشی هم چون دره­ها و رودخانه­ها و مسیل­ها پدید آمده­اند.
• جداره­ها: جداره­ها بازتاب عینی ماهیت درونی عناصر استقرار یافته در جوار راه­ها و گره­ها می­باشند. به سبب تفاوت سرعت در نظام حرکتی به ویژه در راه­ها، در دو زمینه شامل نمای خارجی بناها در بدنه اصلی خیابان­ها و میدان­ها و هم چنین بدنه بزرگراه ها قابل تفکیک می­باشند که اشکال آنها به قرار زیر است: جداره­های دارای ارزش تاریخی: جداره هایی که به لحاظ فرم، سبک معماری، رنگ و مصالح ، قدمت و ارزش تاریخی آن،از تناسب بصری برخوردار می باشد. جداره­های دارای ارزش کار کردی: جداره­هایی که به دلیل نوع کارکرد جاری در آنها جاذب گروه­های متفاوت جمعیتی جهت تفرج و تفریح می­باشند. جداره­های دارای ارزش پوشش گیاهی جداره های باارزش پوشش گیاهی که علاوه بر ایجاد کریدورهای اکولوژیک و افزایش مطبوعیت فضایی، می­تواند در حضور شهروند در شهر به ویژه در حرکت پیاده نقش بسزایی داشته باشند (مهندسان مشاور بوم سازگان، ۱۳۸۵).

انجام پایان نامه شهرسازی